Sprawdź, czy potrafisz rozgryźć następującą zagadkę:
Kiedy naprawdę ich potrzebujesz, nigdzie ich nie ma, za to pojawiają się wtedy, kiedy nikt ich nie zaprasza.
Znasz odpowiedź? Nie, to nie teściowie.
To przecinki!
Te niepozorne znaki interpunkcyjne mogą być trochę psotne, to prawda. Spełniają wiele różnych zadań, dlatego czasem ich pojawienie się w określonych miejscach w zdaniu wydaje się sprzeczne z podstawowymi regułami interpunkcyjnymi.
Jeśli będziesz postępować zgodnie z powszechną (i błędną) radą, że zawsze należy postawić przecinek w miejscu, w którym czytelnik bierze oddech, Twoje teksty będą posiekane, zabraknie im rytmu. Kiedy więc używać przecinka?
Masz konkretne pytanie na temat stosowania przecinka? A może patrzysz na stronę pełną tych nieznośnych znaków interpunkcyjnych i czujesz się nieco przytłoczony?
Ta lista reguł interpunkcyjnych sprawi, że będziesz pisać i redagować profesjonalne teksty w mgnieniu oka!
1. Użyj przecinka, aby oddzielić człony wyliczane bezspójnikowo
W języku polskim przecinka używa się do oddzielania dwóch lub więcej równorzędnych elementów.
Spójrz na poniższy przykład:
Ta dziewczyna ma obsesję na punkcie przecinków, średników, myślników.
Łatwe, prawda? Ale uważaj! Może pojawić się niespodzianka. Tak, jak w tym zdaniu:
Ta dziewczyna ma obsesję na punkcie i przecinków, i średników, i myślników.
Tak, dobrze widzisz – przecinek przed spójnikiem „i”. Takie zdanie też jest poprawne. Czasem musisz tak zrobić, mimo że na pewno pamiętasz szkolną regułkę, zgodnie z którą przed „i” nie wstawia się przecinka.
2. Nie używaj przecinka, gdy chcesz połączyć niezależne frazy spójnikiem współrzędnym („i”, „lub”, „ani”)
Fraza to grupa słów, które mogą występować samodzielnie jako zdanie (zawiera podmiot i orzeczenie, np. serce boli, mróz bierze).
Gdy dwie niezależne frazy są połączone spójnikiem współrzędnym, nie rozdzielasz ich przecinkiem. Spójrz na przykład poniżej.
Mamy dwie frazy: „nie napiszę w tym tygodniu żadnego tekstu” i „nie odpocznę”.
Kiedy połączymy obie jednym z wymienionych spójników, przecinek jest zbędny. Widzisz?
Nie napiszę w tym tygodniu żadnego tekstu ani nie odpocznę.
Bułka z masłem!
3. Użyj przecinka, aby wydzielić zdanie podrzędne od zdania nadrzędnego
Zdanie podrzędne zawsze należy wydzielić z obu stron przecinkami. To jedna z niewielu reguł interpunkcyjnych, od której nie ma wyjątków. Sprawa jest banalna. Każde zdanie podrzędne rozpoczynasz i kończysz przecinkiem.
Ten człowiek, który używał zbyt wielu przecinków, został aresztowany przez policję gramatyczną.
Nawet, jeśli po zdaniu podrzędnym pojawi się spójnik „i”, „lub”, „ani”, przecinek nadal musisz postawić. Bez dyskusji!
Odwiedziłam przyjaciółkę, której dawno nie widziałam, i dałam jej ciekawą książkę.
Nie otrzymałem e-maila, który do mnie wysłałeś, ani SMS-a.
4. Nie stawiaj przecinka po okolicznikach, które zawierają równoważniki zdań oparte na rzeczowniku
Brzmi strasznie, ale zasada jest prosta. Jeśli spotkasz w zdaniu okoliczniki (np.: bez względu na, dla, dzięki, mimo, po, oprócz, poza, w celu, wobec, w myśl, w odróżnieniu od, w razie, wskutek, z powodu, zgodnie z, w przypadku), to nie wstawiaj po nich przecinka – nawet jeśli są bardzo rozbudowane.
Spójrz na przykłady:
Bez względu na protesty społeczne przeprowadzono reformy.
Oprócz nagrody pieniężnej, statuetki i dyplomu zwycięzca odebrał też medal.
Zgodnie z obietnicą napisałam post gościnny na blogu.
W przypadku niesprzyjających warunków impreza zostanie odwołana.
Prawda, że proste?
5. Użyj przecinka, aby wydzielić wtrącenie lub podać dodatkowe informacje
Każda fraza, która przerywa zdanie i nie jest gramatycznie z nim związana, powinna być wydzielona z obu stron przecinkami.
Przecinki, umieszczone prawidłowo, ułatwiają zrozumienie tekstu.
Jeśli pojawi się w zdaniu wtrącenie, zamiast przecinków możesz też użyć myślników lub nawiasów:
Jan Kowalski (minister finansów) zapowiedział obniżenie podatków.
6. Nie oddzielaj przecinkiem podmiotu (i grupy podmiotu) od orzeczenia (i grupy orzeczenia)
Podmiot i orzeczenie są ze sobą bardzo mocno powiązane, dlatego nigdy nie oddzielaj ich przecinkiem.
Warstwa śnieżnego puchu pokrywająca zbocza i mieniąca się w słońcu raziła oczy.
Nawet w takim zdaniu jak powyżej – gdy podmiot otoczony jest świtą wyrazów.
Zwróć uwagę na jeszcze jeden częsty błąd: wstawianie przecinka przed „to”.
Poprawna jest wersja bez przecinka:
Zachwycający turystów Rynek Główny w Krakowie to największy rynek w Europie.
Zapamiętaj, że „to” jest skróconą formą orzeczenia „to jest”, więc nie można oddzielać go przecinkiem.
7. Oddziel przecinkiem wołacz, który stoi poza zdaniem
Ta zasada jest tak prosta, że aż dziwne, że tak często jest łamana.
Jeśli wołacz stoi poza zdaniem, oddzielamy go przecinkiem (tak samo jak wtrącenie):
Panie prezesie, melduję wykonanie zadania!
Czy mógłbyś, kolego, trochę się przesunąć?
Witaj, Bartku!
Nic dodać, nic ująć. Zapamiętać i stosować.
8. Nie rozdzielaj przecinkiem połączeń spójnikowych
Mechanicznie stosowaną zasadą jest zapamiętana ze szkoły reguła o stawianiu przecinka przed „że”, „który”, „gdzie”, „aby”, „jak”.
Czasem jednak jest tak, że te spójniki łączą się z innymi wyrazami i tworzą spójniki zestawione. Wtedy po prostu cofasz przecinek przed całe zestawienie.
Był to ciekawy artykuł, z którego dużo się dowiedziałem.
Spotkali się na szkoleniu, tam gdzie byli umówieni.
Tłumaczyła zasady interpunkcji, tak aby zainteresować czytelników.
Musiał zrezygnować z pisania, zwłaszcza że planował zająć się biznesem.
Gdy piszesz na komputerze, często edytor tekstu domaga się wstawienia przecinka przed każdym „że”, „który”, „jak” itp. Teraz już będziesz mądrzejszy i nie dasz się nabrać.
9. Nie rozdzielaj przecinkiem przydawek nierównorzędnych
Przydawki mogą być równorzędne i nierównorzędne.
Jak je rozróżnić?
Przydawki nierównorzędne to takie, z których jedna określa grupę złożoną z wyrazu określanego i drugiej przydawki. Tak jak w zdaniu:
Pierwszy powojenny spis ludności przeprowadzono w lutym 1946 r.
Wtedy przecinka nie wstawiamy.
Natomiast przydawki równorzędne niezależnie opisują rzeczownik.
Jeśli w zdaniu występują przydawki równorzędne, należy umieścić między nimi przecinek:
Młody, wysoki, barczysty mężczyzna wszedł do pokoju.
Jak odróżnić te dwa rodzaje przydawek?
Zanim zaczniesz wstawiać przecinki, powinieneś zadać sobie dwa pytania:
- Czy zdanie ma sens, jeśli wstawisz spójnik „i” między przydawkami?
W pierwszym przykładzie mowa jest o pierwszym z powojennych spisów ludności. Jeśli wstawisz spójnik „i”, zdanie nie będzie miało sensu:
Pierwszy i powojenny spis ludności przeprowadzono w lutym 1946 r.
Natomiast w drugim zdaniu mężczyzna jest i młody, i wysoki, i barczysty. Każda z tych cech jest niezależna, dlatego pomiędzy przydawkami pojawiają się przecinki.
- Czy zdanie nadal ma sens, jeśli przestawiasz przydawki?
Wysoki, barczysty, młody mężczyzna wszedł do pokoju.
Tutaj wszystko jest poprawnie.
A w drugim zdaniu?
Powojenny pierwszy spis ludności przeprowadzono w lutym 1946 r.
Nie brzmi dobrze.
Jaki z tego wniosek? Przydawki „pierwszy” i „powojenny” nie są równorzędne, więc przecinka nie wstawiamy.
10. Użyj przecinka, by wydzielić imiesłowy zakończone na -ąc, -szy
Jest to zasada stosunkowo młoda, wprowadzono ją w 1997 roku. Dzięki niej przynajmniej w tym przypadku sytuacja jest jasna: gdy pojawi się w zdaniu imiesłów przysłówkowy zakończony na -ąc, -szy, wtedy wydziel go (w zależności od tego, czy są na początku, w środku czy na końcu) jednym lub dwoma przecinkami. Spójrz na przykłady:
Wiedząc, jak używać przecinków, napiszesz lepszy tekst.
Adam, napisawszy tekst, oddał go do korekty.
Pracownicy, przyszedłszy do biura, zastali uśmiechniętego szefa.
Wszystko jasne?
Bonusowa wskazówka
Gdy zaczynasz list, możesz wybrać jedną z dwóch form – z wykrzyknikiem lub z przecinkiem. Pamiętaj jednak, że jeśli zdecydujesz się na przecinek, treść rozpoczynasz małą literą:
Szanowni Państwo!
Chciałabym zawiadomić…
Szanowni Państwo,
chciałabym zawiadomić…
Gdy kończysz list, wybierasz jedną z form (z poważaniem, pozdrawiam, łączę wyrazy szacunku itp.) i po niej nie wstawiasz przecinka:
Pozdrawiam
Patrycja
Z poważaniem
Patrycja Bukowska
Wnioski
Często słyszymy o ludziach, którzy zaniedbują przecinki lub o takich, którzy ich nadużywają. Na szczęście, interpunkcję da się opanować. Korzystając z tej listy reguł, zaczniesz wstawiać przecinki prawidłowo.
Zaufaj specjalistom z ponad 10 letnim doświadczeniem.
Twój content w dobrych rękach
Skuteczna agencja content marketingowa.
Brawo, bardzo przyjazne i proste są Pani objaśnienia. Jednak przecinek po „szczęściu” jest nadmiarowy 🙂
z ukłonami Anna